Dag lezer,
Misschien kan de Amerikaanse ribkwal de wereld wat inspiratie bieden. Hoe zou het zijn om, als je gewond raakt, te genezen door samen te smelten met een soortgenoot?
De vraag klinkt absurd, maar de Amerikaanse ribkwal doet het al altijd zo. Ze kunnen herstellen door hun ontbrekende lichaamsdeel te vervangen door een niet-verwante soortgenoot. “Twee uur na deze samensmelting verloopt 95 procent van de spiersamentrekking van het nieuwe dier synchroon”, zo melden onderzoekers. Ze concluderen hieruit dat niet alleen het lichaam van de ribkwallen samensmelt, maar ook hun zenuwnetwerken.
Ook mieren illustreren hoe hechte samenwerking dé sleutel is tot (over)leven. Zelfs wanneer je een asteroïde-inslag meemaakt die bijna alles vernietigt. Zo’n 66 miljoen jaar geleden maakte een inslaande ruimterots een einde aan het dinosaurustijdperk. Door de grote hoeveelheid stof en puin die in de atmosfeer bleef hangen, stierven ook planten en daarmee een groot deel van de dieren snel uit. Behalve ondergrondse schimmels. Die bleken juist uitstekend te gedijen bij al dat organische bladafval. Zij produceerden op hun beurt zeer geschikte voedingsstoffen voor een innovatieve soort mieren, die de schimmels begon te kweken. Zo ontstond de ‘mierenlandbouw’.
En daar kunnen wij in 2024 iets van leren. “Denk bijvoorbeeld aan de antibiotica die mieren aanmaken om hun gewassen te beschermen, en hoe ze het voor elkaar krijgen om antibioticaresistentie tegen te gaan, iets waar wij mensen mee worstelen”, zegt hoofdonderzoeker Ted Schultz (Smithsonian Institution).
Misschien ligt het aan ons, maar de berichten over gehavende kwallen die herstellen door samen te smelten, en over mieren die door samenwerking met schimmels na bijna volledige vernietiging een nieuw leven opbouwen, lijken wel commentaar op de gitzwarte actualiteit van vandaag.
In de klimaatcrisis is solidariteit sowieso ons belangrijkste wapen. Dat schrijft klimaatactivist Bill McKibben naar aanleiding van de orkanen Helene en Milton, die opeenvolgend enorme schade hebben aangericht in het zuidoosten van de VS. “De klimaatcrisis vraagt vooral om de terugkeer van solidariteit”, stelt hij. “Dat komt omdat er geen manier is om te voorkomen dat het erger wordt zonder gezamenlijke publieke actie. Maar er is ook geen manier om het te overleven, zelfs niet in de huidige vorm, zonder intensieve samenwerking.”
Een vorm van samenwerking, namelijk geformaliseerd overleg tussen landen op VN-niveau, wordt vanaf deze week weer opgestart: er staan maar liefst drie VN-onderhandelingsrondes over onze relatie met de natuur op de agenda.
In het Colombiaanse Cali begint deze week de ‘biodiversiteitstop’ onder het motto ‘Vrede met de natuur’. Het is de eerste top onder het VN-Biodiversiteitsverdrag sinds de wereld in 2022 het Montrealakkoord bezegelde. Dat akkoord moet de enorme achteruitgang tegengaan van de biodiversiteit, die eigenlijk ons planetair immuunsysteem vormt. Volgens de VN dreigen een miljoen soorten deze eeuw uit te sterven. Maar die vrede met de natuur lijkt vooralsnog niet in aantocht. Bij de start van ‘Cali’ hebben slechts 26 van de 196 landen hun concrete actieplan ingediend. Ons land is daar niet bij.
Op 11 november start vervolgens de jaarlijkse VN-klimaattop, voor het tweede opeenvolgende jaar in een petrostaat: Azerbeidzjan. En in december onderhandelen de VN-landen in Riyadh over manieren om verwoestijning tegengaan, een gevolg van de opwarming van de aarde.
Het zullen allemaal verwoede pogingen zijn om de vernietiging van de ecosystemen waarvan we volledig afhankelijk zijn sneller en effectiever af te remmen.
Maar om daarin te slagen, moeten we volgens historicus en auteur Sunil Amrith (Yale University) de geschiedenis kennen. Want, zoals hij schrijft in zijn ontluisterende boek De brandende aarde, zit de mens al minstens duizend jaar verstrikt in een “nauw verweven vervlechting van ongelijkheid, geweld en milieuschade”. Twee verlangens vormen de strengen van die vlecht: de zeer begrijpelijke en noodzakelijke pogingen om ons te bevrijden van de natuur, van ziekte, honger en ontberingen, en de zucht van machtige elites naar steeds meer rijkdom. Amrith beschouwt de klimaat- en biodiversiteitscrisissen als symptomen van die oneerlijke, aanhoudende strijd om grondstoffen en landbouwgronden.
Vrede sluiten met en inspiratie halen uit de natuur wil trouwens niet zeggen: de natuur blind verheerlijken. Hout is bijvoorbeeld wel een natuurproduct, maar hout verbranden, bijvoorbeeld in een gezellige kachel of open haard, is erg schadelijk voor het milieu en de gezondheid. Kamillethee kan kalmerend werken en heel wat gewone medicijnen hebben hun oorsprong in planten, maar dat betekent niet dat ‘kruidengeneeskunde’ een goed idee is. Daarover bericht collega Dieter De Cleene in een gesprek met Claire Moens (Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudowetenschappen en het Paranormale). “Een deel van de aantrekkingskracht zit in de misvatting dat wat ‘natuurlijk’ is, per definitie goed en onschadelijk is. Maar dat is niet zo”, benadrukt zij. Voor de meeste vrij verkrijgbare producten geldt dat ze je enkel geld kosten en niks doen, en dat je ze helemaal niet nodig hebt. In het slechtste geval, zijn ze levensgevaarlijk.”
Verkwikkende groeten,
Geen opmerkingen:
Een reactie posten